Beschouw CO₂-compensatie als een allerlaatste optie

“Investeer in echte emissiereductie, niet in compensatie.”

In deze blogreeks gaan we in gesprek met 2BHonest experts over interessante topics die zij in de praktijk tegenkomen als duurzaamheidsconsultant. In dit artikel deelt Maarten Andriessen zijn inzichten over CO₂-compensatie, ook wel bekend als ‘carbon offsetting‘. Een methode waarbij een bedrijf zijn CO₂-uitstoot compenseert door te investeren in projecten die de uitstoot van koolstofdioxide verminderen of absorberen. Op papier een mooi verhaal – maar in de praktijk zitten er veel haken en ogen aan, waardoor het niet onomstreden is. Maarten vertelt waarom én geeft betere oplossingen.

Maarten, als ik zeg ‘CO₂-compensatie’, dan zeg jij …   

Dan zeg ik: verminder eerst emissies en zie compensatie als een allerlaatste optie.  

Duidelijke taal. Voordat we daarop ingaan…
Wat is het in een notendop?

CO₂-compensatie (‘carbon offsetting‘) betekent dat bedrijven hun CO₂-uitstoot proberen te neutraliseren door te investeren in projecten die koolstofdioxide verminderen of absorberen. Denk aan bomen planten, zonne- en windenergieprojecten of energie-efficiënte technologieën zoals elektrische kookovens in ontwikkelingslanden. Bedrijven kopen zogenaamde credits die overeenkomen met een bepaalde hoeveelheid gecompenseerde CO₂-uitstoot. Het doel is om de eigen uitstoot te ‘verminderen’, op nul uit te komen of zelfs ‘klimaatpositief’ te zijn door meer te compenseren dan er wordt uitgestoten. 

Dat klinkt als iets goeds. Waarom zeg jij dan toch: laatste optie?

De term ‘klimaatneutraal’ kan met koolstofcompensatie een kwestie van boekhoudkundig ‘minnen en plussen’ worden, in plaats van echte emissiereductie. Met een beetje creativiteit kunnen bedrijven zichzelf zo met ‘zero’ bestempelen, zonder hun eigen uitstoot serieus aan te pakken. Het systeem stelt bedrijven dus eigenlijk in staat om hun vervuiling simpelweg af te kopen. En helaas gebeurt dit te vaak. Er zijn bedrijven die miljoenen betalen om hun uitstoot te compenseren. Hierdoor krijgen ze ten onrechte een groen imago – al prikken we daar gelukkig steeds meer doorheen – zonder bij te dragen aan oplossingen voor de klimaatcrisis. Het geld dat bedrijven uitgeven aan compensatiedoeleinden zou veel effectiever kunnen worden geïnvesteerd in het verbeteren van processen om zo de eigen ecologische voetafdruk te verkleinen. 

“De term ‘klimaatneutraal’ kan met koolstofcompensatie een kwestie van boekhoudkundig ‘minnen en plussen’ worden, in plaats van echte emissiereductie.”

Daarnaast hoor je ook vaak kritische geluiden over hoe effectief compensaties eigenlijk zijn. Kun je daar meer over vertellen? 

Zeker, er zijn veel zorgen over de effectiviteit van CO₂-compensatie. Een belangrijk punt van kritiek is het gebrek aan transparantie en garanties over de daadwerkelijke impact van compensatieprojecten. Het is vaak moeilijk te verifiëren of de beloofde CO₂-reducties daadwerkelijk worden behaald, vooral omdat tussenpartijen vaak samenwerken met kleine, lokale organisaties. Daarnaast ontbreekt het aan strikte regulering op het gebied van certificering, waardoor er verschillen ontstaan tussen interpretatie. Er zijn veel verschillende partijen die compensaties aanbieden, elk met hun eigen certificeringen, wat de marktwerking en handel in credits nog complexer en minder overzichtelijk maakt. Er is ook veel twijfel over de duurzaamheid van de compensaties. Bijvoorbeeld of de geplante bomen wel zullen overleven in een veranderend klimaat, en of bossen die worden beschermd al beschermd waren of überhaupt op de nominatie stonden om gekapt te worden.   

Vanwege deze aanzienlijke twijfels en onzekerheden raden wij aan om zeer terughoudend te zijn met deze aanpak. Beschouw het als een allerlaatste optie; een ‘laatste hulpmiddel.’  

Wat bedoel je precies met ‘laatste hulpmiddel’? 

Met ‘laatste hulpmiddel’ bedoelen we dat bedrijven pas aan compensatie moeten denken nadat ze alles in het werk hebben gesteld om hun eigen uitstoot te verminderen. En dan ook echt álles. Onze benadering bestaat uit drie stappen.  

• De eerste stap is emissies voorkomen door over te schakelen op duurzame energiebronnen en onnodige uitstoot te vermijden.
• De tweede stap is het reduceren van de resterende uitstoot door bijvoorbeeld energie-efficiëntie te verhogen en reisgedrag aan te passen, zoals minder vliegen.
• Wanneer deze stappen voltooid zijn – én volledig uitgeput – en er alsnog een onvermijdelijke kleine restuitstoot overblijft, kan compensatie overwogen worden. En dan alleen via betrouwbare en transparante projecten.

Nu we het er zo over hebben: is ‘voorkomen en reduceren’ businesswise ook niet veel verstandiger dan ‘afkopen’? 

Zeker weten. Je kunt je geld maar één keer besteden. Waarom zou je kiezen voor afkopen – een terugkerend systeem waar je elk jaar aan vast zit – als je ook kunt investeren in je eigen bedrijf? Voor ons is dat een no-brainer. Door te investeren in energiebesparende maatregelen en innovatieve technologieën kun je je ecologische voetafdruk verkleinen en tegelijkertijd je operationele kosten verlagen. Lange termijn denken is hierbij essentieel. Bedrijven zullen zien dat het afkopen van uitstoot op termijn steeds duurder wordt, terwijl investeren in duurzame oplossingen kostenbesparend werkt. Dit is niet alleen beter voor het milieu, maar versterkt ook de reputatie en langetermijnvisie van je bedrijf. Gebruik je middelen dus om daadwerkelijk stappen te zetten en zelf emissies te verminderen. Ga voor aanpakken in plaats van afkopen. Daar heeft de wereld veel meer aan. En je bedrijf uiteindelijk ook. 

“Het afkopen van uitstoot komt steeds terug en wordt op termijn steeds duurder, terwijl investeren in duurzame oplossingen kostenbesparend werkt.”

Hoe zet regelgeving in op eigen emissiereductie boven compensatie? 

Het klimaatakkoord van Parijs vereist dat bedrijven tegen 2050 netto nul uitstoot bereiken. Op het eerste gezicht lijkt compensatie wellicht een voldoende oplossing om dit doel te behalen, maar de komst van de CSRD maakt duidelijk dat ‘creatief boekhouden’ niet langer wenselijk is. De CSRD verplicht bedrijven immers om hun CO₂-uitstoot, reductiemaatregelen en eventuele compensatie transparant te rapporteren, waardoor compensatie als hoofdstrategie voor een lage CO₂-uitstoot minder wordt gewaardeerd. Daarnaast is er het Science Based Targets Initiative (SBTi) – waar we eerder over schreven – dat bedrijven aanmoedigt om tegen 2050 90% van hun uitstoot te reduceren en slechts 10% te compenseren. Dit onderstreept het belang van echte emissiereductie boven compensatie, wat bedrijven helpt om aan toekomstige regelgeving te voldoen en bijdraagt aan een duurzame economie. 

Hoe kun je die laatste paar procent van je CO₂-uitstoot dan het beste compenseren, ondanks de bekende twijfels?

Ga eerst na of je echt álles hebt gedaan om je uitstoot te verminderen. Voldoe je aan alle richtlijnen en is die laatste 5 tot 10% onontkoombaar? Dan kun je kiezen voor compensatie – om die laatste percentages aan te pakken. Zoek naar een gevestigde en betrouwbare compensatiepartner met goede compensatieprojecten waar je als bedrijf vertrouwen in hebt. Weet dat er nooit een volledige garantie is dat deze projecten de volledig beloofde CO₂-reductie realiseren. Maar als je er zeker van bent dat je zelf alles hebt gedaan om je eigen uitstoot te minimaliseren, kun je dit op een verantwoorde manier aan je stakeholders en klanten communiceren. 

Voor ons blijft het een duidelijk verhaal: heb je budget over? Investeer te allen tijde in voorkomen en reduceren. Geloof me: er is altijd een manier om met je beschikbare middelen nog meer impact te maken. 

Conclusie 

De focus van bedrijven moet liggen op het actief voorkomen en reduceren van hun CO₂-uitstoot, in plaats van te kiezen voor CO₂-compensatie. Dit is niet alleen beter voor het milieu, maar versterkt ook de reputatie en langetermijnvisie van bedrijven. Het compenseren van emissies moet alleen overwogen worden als alle andere opties zijn uitgeput. 

Meer weten over emissies voorkomen, reduceren en compenseren? Maarten staat klaar!