Verantwoordelijkheid nemen in je keten: de drempels en de oplossingen
“Binnen je invloedsfeer, daar ligt je verantwoordelijkheid”
Veel bedrijven richten zich op CO₂-reductie en klimaatdoelen, maar ketenverantwoordelijkheid raakt soms ‘ondergesneeuwd’. Waarom is dit, terwijl het een belangrijke wettelijke verplichting is? Wat als je niets doet? En hoe zorg je ervoor dat dit onderwerp niet tussen de andere verplichtingen verdwijnt? In dit artikel duiken we met Lydia in de uitdagingen rondom ketenverantwoordelijkheid en hoe je van ambitie naar actie komt. “Het begint allemaal op boardniveau,” zegt Lydia.
Lydia, waarom is ketenverantwoordelijkheid juist nu zo belangrijk?
Duurzaamheid staat hoog op de agenda. Veel bedrijven richten zich op CO₂-uitstoot en klimaatdoelen. Logisch, want die zijn tastbaar en urgent. Maar wist je dat de CSRD bedrijven ook verplicht om hun ketenverantwoordelijkheid op orde te hebben? Bedrijven moeten weten welke risico’s er in hun keten spelen en daarbinnen actie ondernemen. Toch blijft dit vaak ondergesneeuwd door andere verplichtingen of zien we dat bedrijven niet goed weten waar te beginnen.
Maar als het een verplichting is binnen de CSRD, hoe verklaar je dat dan?
De CSRD bestaat uit verschillende ‘boekjes’. Eén biedt een overkoepelend kader met algemene vereisten (ESRS 2). Daarnaast zijn er richtlijnen over specifieke thema’s, zoals klimaatdoelen of sociale kwesties. Bedrijven richten zich vaak op de meest relevante thema’s voor hun sector of onderneming, maar de algemene vereisten moeten niet vergeten worden. Het lijkt minder urgent; maar om aan de vereisten te voldoen, moet je als bedrijf je impacts, risico’s en kansen in kaart brengen. Hierbij is het inrichten van een due diligence proces van belang.
Wat is dat precies, due diligence?
Due diligence is het proces van het systematisch identificeren van risico’s in je keten en verantwoordelijkheid nemen voor wat binnen jouw invloedssfeer ligt. Dit vraagt om inzicht in je impact op milieu, mensenrechten en arbeidsomstandigheden. Het gaat verder dan ‘leefbaar loon’ of kinderarbeid; denk ook aan bijvoorbeeld biodiversiteit en waterbeheer. We zien dat de omvang van dit proces soms kan afschrikken: hoe diep moet je graven? Waar begin je? Hoe ga je om met risico’s die je niet direct kunt aanpakken? En wat als je een ‘beerput’ opentrekt – word je dan ook verantwoordelijk gehouden?
Oei, afschrikken?
Ja, maar dat is absoluut niet nodig. Je hoeft niet meteen alles op te lossen; niet alles valt onder jouw verantwoordelijkheid. Wat telt, is dat je weet waar de risico’s in je keten zitten, dat je verantwoordelijkheid neemt daar waar je invloed hebt en dat je er transparant over bent. Als je je due diligence-proces goed hebt ingericht, kun je laten zien waar je verantwoordelijkheid begint en eindigt.
“Je hoeft niet meteen alles op te lossen; niet alles valt onder jouw verantwoordelijkheid.”
Het gaat dus vooral om helder en eerlijk communiceren waar je staat?
Exact. Documenteer je aanpak in een statement waarin je laat zien wat je al gedaan hebt en welke acties nog volgen of buiten je invloedsfeer liggen, en welke beleidsstukken je hebt opgesteld. Dit is de basis om aan de wettelijke eisen te voldoen. Maar dat niet alleen; je bouwt er ook vertrouwen mee op bij stakeholders en andere partijen. Zo voorkom je kritische vragen, twijfels over integriteit en verantwoordelijkheid of zelfs reputatieschade of juridische complicaties.
Een goed opgezet due diligence-proces kan het verschil maken. Een van onze klanten kreeg ooit kritiek op de import goederen. Dankzij hun gedegen due diligence konden ze duidelijk beargumenteren waar hun verantwoordelijkheid begon en eindigde. Dit stelde hen in staat om transparant te communiceren en hun reputatie te beschermen. Zonder zo’n proces zou het veel lastiger zijn geweest om adequaat te reageren.
Duidelijk, een goed due diligence-proces is onmisbaar. Naast de CSRD is er straks ook de CSDDD – die lijkt een stap verder te gaan, klopt dat?
Dat klopt, de CSRD en de CSDDD vullen elkaar aan. De CSRD gaat over transparantie en rapportage: het wát. De CSDDD gaat over de uitvoering: het hóe. Het legt vast hoe bedrijven due diligence uitvoeren, risico’s analyseren en actie ondernemen. Dat maakt het heel concreet. Opvallend genoeg is de CSRD eerder ingevoerd, terwijl een goed due diligence-proces eigenlijk de basis vormt voor een zinvolle rapportage. Veel bedrijven focussen nu op hun verslaglegging, terwijl het onderliggende proces soms nog niet op orde is. Vanaf 2027 vult de CSDDD die leemte op – een logische en broodnodige stap!
Hoe krijg je het onderliggende proces van ketenverantwoordelijkheid op orde?
Het begint in de boardroom. Daar starten bewustwording en scherpstelling van de visie: hoe ambitieus willen we zijn? Gaan we voor minimale compliance, een stapje verder, of willen we een voorbeeld zijn in onze sector? Wie neemt de verantwoordelijkheid? En, omdat je niet alle risico’s in de keten tegelijk kunt aanpakken, mag je als bedrijf prioriteiten aanbrengen. Dus: waar leg je de nadruk?
Wat we vaak zien, is dat bedrijven te snel beginnen op operationeel niveau, bijvoorbeeld bij inkoop. Natuurlijk is dat belangrijk, maar zonder een helder kader op boardniveau blijft het lastig om gericht en effectief aan de slag te gaan. Vanuit de boardroom moet beleid worden opgesteld dat risico’s blootlegt, processen definieert en de visie uitstippelt.
“Zonder een helder kader op boardniveau blijft het lastig om gericht en effectief aan de slag te gaan.”
Welke stappen volgen na de boardroom?
Begin met bureauonderzoek en start met je directe leveranciers. Stel de juiste vragen aan stakeholders zoals ketenpartners om risico’s en mogelijke oplossingen in kaart te brengen. Houd daarbij rekening met de culturele context. Wat in Nederland normaal is, kan elders anders zijn. Denk bijvoorbeeld aan werktijden: een 40-urige werkweek is hier gangbaar, maar in andere landen kan een 50-urige werkweek de norm zijn. Dit begrip helpt om realistische en effectieve oplossingen te vinden. Het gaat bovendien om halen én brengen: vraag niet alleen wat een leverancier voor jou kan doen, maar kijk ook hoe je samen risico’s kunt oplossen. Wederkerigheid maakt ketenverantwoordelijkheid waardevol en duurzaam.
Breid dit vervolgens uit naar een open dialoog met meer stakeholders. Werk samen met lokale vakbonden of je concullega’s om gedeelde uitdagingen aan te pakken.
En hoe houd je de voortgang in het vizier?
Leg je acties vast in een plan met specifieke doelen en monitor jaarlijks of je op koers ligt. Plan regelmatige evaluaties, bijvoorbeeld tijdens een jaarlijkse supplier-evaluatie. Of organiseer een stakeholderdag, zoals we met meer van onze klanten doen, om nieuwe inzichten te verzamelen en beleid te verbeteren.
Blijf continu in gesprek en pas je aanpak aan waar nodig. Klachten van stakeholders bieden waardevolle informatie over risico’s in je keten en helpen je om processen te verbeteren. Niet elk probleem kun je direct oplossen, maar je kunt prioriterenen focussen op de onderwerpen waar jij als bedrijf écht iets aan kunt doen. Stuit je op een dichte deur bij een leverancier? Kies er dan voor om je middelen elders in te zetten en probeer het eventueel later opnieuw – maar verlies het risico niet uit het oog.
Hoe helpt jullie benadering bedrijven verder?
Van ambitie naar actie – dat is wat wij doen bij ketenverantwoordelijkheid. Onze kracht ligt in het combineren van een strategische blik op boardniveau met de praktische uitvoering. We helpen bedrijven niet alleen begrijpen wat er moet gebeuren volgens de wet (compliance), maar ook hoe ze dit daadwerkelijk kunnen implementeren binnen hun organisatie. Op boardniveau zorgen we voor bewustwording. We komen letterlijk bij je aan tafel zitten en voeren gesprekken over de noodzaak van due diligence en helpen je bij de aanpak.
Vanuit daar ondersteunen we de vertaling naar concrete acties, zoals het opstellen van een due diligence statement en het verwerken van deze informatie in je CSRD-rapportage. Ook trainen we je inkopers, zodat zij de juiste vragen stellen en de urgentie van ketenverantwoordelijkheid begrijpen.
Door strategie en uitvoering samen te brengen, helpen we bedrijven duurzame en verantwoorde keuzes te maken in hun keten. En dat moet ook wel. Bedrijven kunnen zich niet langer beroepen op onwetendheid. De ‘anti-wegkijkwet’ verplicht bedrijven om actie te ondernemen zodra risico’s zichtbaar zijn. Ketenverantwoordelijkheid is niet langer optioneel – het is simpelweg een ‘license to operate’.
Meer weten over due diligence, klaar om in de boardroom te starten of hulp nodig bij uitvoering? Lydia staat klaar!
Lydia Boonstra
Senior consultant
Een bewezen staat van dienst in het begeleiden van organisaties door strategische trajecten.
Link met Lydia
