Van schaarste naar strategie: zo blijft je bedrijf veerkrachtig 

“Veerkracht is het antwoord op schaarste – bereid je voor op de toekomst.”

In deze blogreeks gaan we in gesprek met 2BHonest experts over interessante topics die zij in de praktijk tegenkomen als duurzaamheidsconsultant. In dit artikel vertelt Judith over grondstoffenschaarste – een onderwerp waar je niet meteen bij stilstaat, maar dat steeds meer bedrijven raakt. Vooral als we kijken naar de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie en nieuwe technologieën. Beperkte beschikbaarheid en hogere prijzen raken gehele waardeketens – van producten tot eindgebruikers. Hoe kunnen bedrijven zich voorbereiden op deze uitdagingen van schaarste? Judith deelt haar inzichten en vertelt hoe de Critical Raw Materials Act (CRMA) helpt om kansen te benutten.

Judith, hoe komt het dat bepaalde grondstoffen steeds schaarser worden?

De vraag naar materialen neemt wereldwijd flink toe, aangewakkerd door trends zoals verstedelijking, verduurzaming en elektrificatie. Denk aan borium in zonnepanelen. Kobalt in windmolens. Koper in kabels. Nikkel in accu’s. Maar ook silicium in halfgeleiders en antimoon in vlamvertragende bouwmaterialen. Verschillende sectoren verbruiken hiervoor grote hoeveelheden grondstoffen. Sommige van deze grondstoffen zijn van nature schaars, terwijl andere schaarste te maken heeft met verstoringen door geopolitieke spanningen. 

Geopolitieke spanningen, hoe zit dat?

De vraag naar grondstoffen binnen de EU is veel groter dan het aanbod. Hierdoor moet de EU voor veel grondstoffen de blik naar buiten richten. China levert vrijwel alle zeldzame aardelementen, Turkije bijna al het borium en 71% van het platina komt uit Zuid-Afrika. Deze afhankelijkheid maakt bedrijven kwetsbaar voor verstoringen, zoals door handelsconflicten. Denk aan de oorlog in Oekraïne, waardoor de levering van kabelbomen in de auto-industrie werd verstoord. Of de halfgeleiderindustrie die kampt met tekorten. 

Wat zijn de concrete gevolgen van die schaarste voor bedrijven?

Bedrijven in sectoren zoals energie, bouw, technologie, landbouw, gezondheidszorg en luchtvaart zijn allemaal sterk afhankelijk van kritieke grondstoffen, en schaarste raakt hen op meerdere fronten: financieel, strategisch én maatschappelijk. Het zorgt voor hogere kosten, vertraagde of stilgevallen projecten en bezorgdheid vanuit externe stakeholders zoals klanten en investeerders.

“Schaarste raakt bedrijven op meerdere fronten: financieel, strategisch én maatschappelijk.”

Oké, flinke impact dus. Hoe ga je daar als bedrijf het beste mee om?

Het vermogen om je eigen kernactiviteiten ongestoord voort te zetten tijdens verstoringen vereist veerkracht. Die ontwikkel je door te anticiperen op grondstoffenschaarste en kansen voor groei en continuïteit op de lange termijn te benutten. 

Dat begint met het creëren van inzicht in je toeleveringsketen, wat veel overlap kent met due diligence. Welke kritieke grondstoffen gebruik je van wie en waar koop je ze in? Dit vormt de basis om je afhankelijkheid van bepaalde landen in kaart te brengen. Vaak zijn er mogelijkheden om je leveranciers te diversifiëren en samenwerkingen binnen de keten op te zetten. Door je afhankelijkheid te verminderen, maak je je bedrijf minder kwetsbaar.

Daarnaast geloof ik sterk in het belang van circulariteit. Analyseer je materiaalstromen en integreer circulaire principes in je bedrijfsvoering. Verminder de inkoop van nieuwe grondstoffen door efficiënter gebruik, alternatieve materialen, beter hergebruik en hoogwaardige recycling. Zo stimuleer je de circulaire economie en creëer je direct een oplossing voor grondstoffenschaarste.

En is er onlangs niet een Europese richtlijn geïntroduceerd voor gezamenlijk actie?

Ja, dat klopt! Dat is de Critical Raw Materials Act (CRMA), begin 2024. Dit is een grote stap om binnen Europa gezamenlijk op te trekken in de aanpak van grondstoffenschaarste. De EU heeft een lijst opgesteld van 34 kritische en 16 strategische grondstoffen die onmisbaar zijn voor duurzame groei en het bereiken van klimaatdoelen.

Hoe draagt de CRMA bij aan een sterkere, circulaire bedrijfsvoering voor bedrijven? 

Je kunt de CRMA zien als een stimulans voor de Europese economie en markt, waarbij elk land  de ruimte krijgt om het plan op zijn eigen manier vorm te geven. Omdat de overheid een ondersteunende rol speelt, ontstaan er voor bedrijven diverse kansen. Voor Nederland betekent dit bijvoorbeeld meer subsidies voor kennis en onderzoek naar technologie en dat we meer gaan investeren in betere afvalinzameling, recycling en hergebruik van producten met kritieke grondstoffen.

“Omdat de overheid een ondersteunende rol speelt, ontstaan er voor bedrijven diverse kansen.”

Voor grotere bedrijven – met een omzet van meer dan €150 miljoen wereldwijd – zal het een extra duw in de rug geven. Zij zullen bijvoorbeeld audits moeten doen om te laten zien hoe veerkrachtig ze zijn in hun toeleveringsketens en hoe kwetsbaar ze zijn voor verstoringen in de aanvoer van grondstoffen.

Ik raad alle bedrijven, groot of klein, aan om de kansen voor betrouwbare ketensamenwerking en circulariteit goed te onderzoeken. Door samen te werken met ketenpartners en brancheverenigingen versterk je je positie. Een solide due diligence en circulaire economie vereisen een sterke dialoog en een goed afgestemde waardeketen. Ga daarom in gesprek met je belangrijkste leveranciers over grondstoffenschaarste en werk samen aan oplossingen voor een duurzamere en veerkrachtigere Europese markt. Het gaat erom dat je nu de kansen pakt om je veerkracht te vergroten, zodat je klaar bent voor de uitdagingen van morgen.

Conclusie 

Grondstoffenschaarste raakt bedrijven op meerdere vlakken en vraagt om strategische keuzes. De energietransitie biedt grote kansen, maar brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee. Door nu actie te ondernemen en slim in te spelen op de mogelijkheden van de CRMA, kunnen bedrijven veerkracht opbouwen en hun afhankelijkheid van schaarse grondstoffen verminderen. Het draait om inzicht in de keten, samenwerking en investeren in circulariteit. Zo kunnen bedrijven niet alleen hun eigen toekomst veiligstellen, maar ook actief bijdragen aan een duurzamere wereld.

Meer weten over grondstoffenschaarste en hoe je veerkracht als bedrijf te vergroten? 
Judith staat klaar!